Skarpa Warszawska Nr 4 (192) kwiecień 2025

TRUDNA ROCZNICA

W kwietniowym numerze „Skarpy Warszawskiej" bierzemy na redakcyjny warsztat temat powstania w getcie warszawskim. Przyjrzymy się historii skazanej na porażkę, bohaterskiej walki w obliczu pewnej zagłady.
Zbrojna walka żydowskich organizacji bojowych getta warszawskiego z Niemcami toczona od 19.04.1943 do 15.05.1943. Jest to największy akt zbrojnego oporu Żydów w czasie II wojny światowej.
W atmosferze strachu, terroru i ogólnego przeświadczenia o szybkim końcu narodził się pomysł zbrojnego oporu przeciwko okupantowi niemieckiemu, aby nie dać się zabrać żywcem na Umschlagplatz.
28.07.1942 powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), w której skład weszli członkowie ruchów młodzieżowych Ha-Szomer ha-Cair, Droru i Akiby. 15.10.1942 do ŻOB-u przystąpiły kolejne organizacje: Bund, Gordonia, Poalej Syjon-Prawica, Ha-Noar ha-Cijoni oraz PPR.
W skład Sztabu Żydowskiej Organizacji Bojowej wchodzili: Mordechaj Anielewicz (komendant), Hersz Berliński, Johanan Morgenstern, Icchak Cukierman (pseud. Antek, Dror), Berek Sznajdmil (po jakimś czasie zastąpiony przez Marka Edelmana) oraz prawdopodobnie Michał Rosenfeld. Łącznikiem z polskim podziemiem był Arie Wilner (pseud. Jurek).
Pod koniec października 1942 r. został ukonstytuowany przez syjonistów i socjalistów (z wyjątkiem Bundu) Żydowski Komitet Narodowy (ŻKN) – polityczne kierownictwo ŻOB-u. Jego głównym celem było przygotowanie społeczeństwa żydowskiego do walki i oporu. Utrzymywał on ścisły kontakt z Tymczasowym Komitetem Pomocy Żydom i Armią Krajową.
W skład ŻOB-u wchodziły 22 oddziały bojowe złożone ze słabo przeszkolonych ochotników przeważnie w wieku 19-25 lat.
Powstanie w getcie warszawskim było – w odróżnieniu od większości powstań w historii Polski – ostatnim aktem oporu.
Tu nie chodziło o wygraną, ale o zachowanie resztek honoru.

Rafał Bielski
redaktor naczelny