Magazyn Skarpa Warszawska Nr 5 (181) maj 2024

Barwna historia pewnej ulicy

Historia Alej Jerozolimskich w Warszawie to historia długa i bardzo barwna. Tradycja łączy się tu z najnowocześniejszymi rozwiązaniami architektonicznymi. Już w bryłach budynków, w ich rytmie i fasadach możemy zobaczyć ślady ważniejszych wydarzeń z przeszłości Alej Jerozolimskich,

A wszystko zaczyna się od XVIII wieku, kiedy to na zachód od obecnego placu Zawiszy osiedla na terenie jurydyki Bożydar-Kałęczyn August Sułkowski zakłada osiedle żydowskie o nazwie Nowa Jerozolima. Obecne Aleje nazywane są wówczas Drogą Jerozolimską, a następnie Ulicą Jerozolimską. Później pojawiła się nazwa Aleja Jerozolimska, która następnie uległa przekształceniu w obecną, znaną wszystkim formę: Aleje Jerozolimskie.

W 1845 przy skrzyżowaniu Alej z ulicą Marszałkowską wybudowano Dworzec Wiedeński według projektu Henryka Marconiego – jego historię bada w majowym numerze „Skarpy Warszawskiej" Ida Żmiejewska.

W 1908 roku ulicą po raz pierwszy pojechały tramwaje elektryczne. W latach 1904–1913 wzniesiono wiadukt prowadzący do budowanego mostu Poniatowskiego. W latach 1921–1932 pod ulicą wybudowano tunel kolei średnicowej.

W czasach okupacji niemieckiej Aleje przemianowano na ulicę Dworcową (niem. Bahnhofstraße), a następnie na ul. Rzeszy (niem. Reichstraße), tym samym symbolicznie odcinając historię ulicy od jej „żydowskiego" pochodzenia. Walka o władzę w warstwie nazewniczej ulic to praktyka długa i warto się jej przyjrzeć – potwierdza się bowiem stwierdzenie, że słowem można walczyć równie skutecznie, co orężem.

W majowym numerze naszego czasopisma zajmujemy się przede wszystkim przedwojenną historią Alej Jerozolimskich. Adam Podlewski opowiada o Nowej Jerozolimie i początkach Alej. Daniel Nalazek zabiera nas w komunikacyjną podróż po Warszawie. Grzegorz Mika opisuje historię jednego z ciekawszych budynków w Alejach, należącego po dziś dzień do Banku Gospodarstwa Krajowego. Przemysław Ciunowicz opowiada historię Domu Partii, a Piotr Wierzbicki przygląda się dziejom hotelu Marriott. Ponadto na redakcyjnych łamach witamy dra Łukasza Bukowieckiego z felietonem kulturoznawczo-muzealnym, który polecamy Państwa uwadze. W dziale wywiadów jak zwykle znajdą Państwo coś interesującego – tym razem Artur Bojarski opowie nam o historii Alej Jerozolimskich.

Rafał Bielski

Redaktor Naczelny

Spis treści

OD REDAKCJI

Barwna historia pewnej ulicy

TEMAT NUMERU:
Jerozolimskie – tętniąca życiem arteria miasta

WIADOMOŚCI ZE SKARPY

Zgłoszenia do Nagrody im. Kazimierza Moczarskiego

XII Międzynarodowy Konkurs Wiolonczelowy im. Witolda Lutosławskiego

Wywiady

Tętniąca życiem arteria miasta

Z p. Arturem Bojarskim, autorem książki poświęconej historii i współczesności Alei Jerozolimskich, o varsavianistycznych ciekawostkach rozmawia
Ewa Salwin.

Czasami marzę, by być turystą

Rozmowa z Piotrem Otrębskim, varsavianistą, poetą, flanerem.

TEMAT NUMERU

Nowa Jerozolima. Nazwa zobowiązuje

Adam Podlewski

Dom Partii

Przemysław Ciunowicz

Bankowy gigant

Grzegorz Mika

Dwie wieże jak dwa parowozy. Krótka historia Dworca Wiedeńskiego

Ida Żmiejewska

Fotoplastikon Warszawski – nowe spojrzenie

Katarzyna Dzierzbicka

Kwiatowe imperium

Aleksandra Stefaniak

Słup milowy nowej epoki

Piotr Wierzbicki

Warszawa detalicznie

Vis-a-vis Cedetu

Jakub Jastrzębski

Z SZUFLADY KOLEKCJONERA

Z szuflady kolekcjonera Rafała Bielskiego

SKARPA KOMUNIKACYJNA

Już wtedy rozkopywane (Historia komunikacji miejskiej w Alejach Jerozolimskich do 1939 roku)

Daniel Nalazek

Warszawskie klimaty

Ogród Saski świeże powietrze w środku miasta

Ewa Salwin

Skaryszewska 11 przywrócić blask historii

Miasto muzeów

Łukasz Bukowiecki

Zaginiony skarb koronny

Krzysztof Bochus

Odcisk przestępcy

Adam Węgłowski

Skarpa literacka

Imperium zniszczenia

Marek Rezler